Rotterdamse tuinen: Kralingen & Trompenburg

Botanische Tuin Kralingen

De ingang langs de drukke Kralingse Plaslaan.

Vanaf het station is het twintig minuten met de tram en te voet om bij de Botanische Tuin Kralingen uit te komen. Haast verborgen in de oude woonwijk—je rijdt zo voorbij de ingang aan de Kralingse Plaslaan, en de hoofdingang aan de Cederstraat ligt tussen middelbare school en flats—maar eenmaal binnen vraag je je af waar al die ruimte vandaan komt. Dat blijkt een leuke geschiedenis te zijn: in 1910 schonk de blijkbaar bekende Rotterdammer Willem Simon Burger de grond aan de stad, met één voorwaarde: het moest gebruikt worden voor "enig werk van openbaar nut". Dat werd dus een botanische tuin die in 1984 ook is opengesteld voor publiek, aldus de website van de tuin.

De Kralingse Plaslaan is een redelijk drukke 50-weg, vol van de geluiden van de stad. Het is dan ook een verademing om van die kant de tuin in te lopen: met elke stap verder hoor je de stad net wat minder, tot je omringd bent door groen en niet meer ziet waar de tuin begint of eindigt. De stad blijft dichtbij: over de toppen van bomen zie je flats en het naastgelegen Libanon Lyceum.

Die middelbare school kom je vaker tegen: de leerlingen zoeken in hun vrije uren graag het terras op in het midden van de tuin, en enkele meer afgeschermde plekjes tussen de planten zijn ook populair. Dankzij de ligging en de gratis toegang voelt het echt als een tuin voor de mensen die hier wonen. Het lijkt me dat dhr. Burger dit helemaal prima zou vinden.

De fontein nabij het midden van de tuin. Niet op de foto: de muggen.

Een hommel op een ui.

Na de universiteitstuinen in Amsterdam en Utrecht vormde Kralingen een groot contrast: geen uitgekiende vormgeving met mooie bogen en blikvangers, maar een heel functionele en vooral volle tuin waar je desondanks alle rust kan vinden. Het onderhoud is wat minder gelikt—overal liggen bladeren, en een fonteintje dat op de kaart zeer open lijkt te liggen is makkelijk te missen en het stilstaande water lijkt erg veel vliegende insecten aan te trekken. Ook de met rozen overgroeide pergola ziet er vooral veelbelovend uit, maar misschien dat ik er in het verkeerde seizoen ben. Nu klink ik misschien negatief, maar ik ben juist fan van het volle, het beetje rommelige. Ik zie de kunst in van een strak ingerichte en onderhouden tuin, maar de chaos en verrassing om elke hoek is meer mijn ding. Als een joekel van een Gunnera dan een keer het pad blokkeert, het zij zo.

Een veelvoud aan insecten, vogels, en padden maakt dit ook buiten het botanische een interessante tuin. Niet voor niets wordt in augustus een rondleiding "De tuin als ecologisch systeem" gegeven: het is allemaal één geheel.

Al met al was Kralingen misschien de perfecte aftrap van mijn tour-de-botanische-tuinen: totaal anders dan wat ik eerder had gezien en een heel andere invulling van wat een botanische tuin kan zijn. Toen ik een medewerker vroeg om een poster van BioBlitz Rotterdam die ze aan het verwijderen was, kreeg ik zo een stapel nieuwe posters en een activiteitenkalender in mijn handen gedrukt, en meer dan ooit zou ik willen dat we zo'n plek ook in Eindhoven hadden.

Trompenburg Tuinen & Arboretum

Trompenburg is heel andere koek. Zo'n 15× groter dan Kralingen—waar ik anderhalf uur zoet was—en daarmee misschien te groot om in één keer te zien. Het geheel bestaat volgens de plattegrond uit zeven aparte tuinen die op verschillende manieren van elkaar gescheiden liggen. Voor het Voedselbos moet je de straat oversteken, Tuin Excelsior is met een smalle strook tuin verbonden met de rest, en verder worden water en groen gebruikt om de tuinen af te bakenen. Vanaf een centraal pad kun je afslaan om, kronkelend door hoge heggen, de Formele Tuin te ontdekken.

De Goudvisvijver in de Formele Tuin.

De Formele Tuin toont duidelijk het verschil in filosofie en/of middelen tussen Trompenburg en Kralingen: alles is nauwkeurig ontworpen en onderhouden, de plattegrond is perfect symmetrisch, en de vier delen van de Formele Tuin zijn scherp van elkaar gescheiden. Het is ongetwijfeld uitstekend uitgevoerd, en een prima plek om tijd door te brengen, maar het is (niet per ongeluk) het meest kunstmatig ogende deel van Trompenburg. Apart genoeg was het niet hier, maar in Tuin Woudestein waar ik sterk moest denken aan de Oude Warande in Tilburg. De Warande is een sterrenbos uit de 18e eeuw: in mijn ogen een vergelijkbare poging om met strakke lijnen en symmetrie de natuur tot kunstobject te verheffen. Woudestein is geen sterrenbos, maar het centrale punt lijkt verdraaid veel op het plein in het midden van de Oude Warande.

Het midden van Tuin Woudestein.

Richting Tuin Excelsior wordt het meer naar mijn smaak. Dicht op elkaar groeiende planten, kronkelende paadjes, en een beekje waar je steen voor steen overheen moet.

Trompenburg is ook nadrukkelijk een bomentuin, en mooie, oude, en interessante bomen zie je dan ook in overvloed. Leuke voorbeelden zijn het Eikenprieel (een pergola waar een treureik overheen groeit) en de canadapopulier, die te groot was om helemaal te fotograferen.

De canadapopulier. Elke tak is zo dik dat het een eigen boom zou kunnen zijn.

Het Eikenprieel, wat bij beter weer ongetwijfeld een fantastische plek is om komkommersandwiches te eten.

Trompenburg is groot, maar het is ook een stuk opener dan Kralingen—de hoeveelheid Dingen schaalt niet precies met het oppervlak. En toch, als je heel Trompenburg wilt zien zou ik wel aanraden er een dagje van te maken. In het verste puntje van Tuin Excelsior is een mooi restaurant (met fritz-kola) en de tuinen en kassen zijn enorm divers, dus als je van tuinen houdt kun je die dag prima invullen.